బోనం అంటే భోజనం అని అర్థం. ఆషాఢమాసంలో జగన్మాత అయిన తల్లికి భక్తితో సమర్పించే భోజన నైవేద్యాలే బోనాలు.

పాడిపంటలు పుష్కలంగా ఉండాలని, సకాలంలో వర్షాలు కురవాలని, ప్రతి ఇంటిలోనూ సిరులు నిండి ఆయురారోగ్యాలతో విరిసిల్లాలని మొక్కుకోవడం ఈ పండగలోని ప్రత్యేకత.

అన్నం, పాలు, పెరుగు, చక్కెర, బెల్లం, పసుపు కలిపి మట్టి కుండ/రాగి పాత్రలో నైవేద్యం వండుతారు.

బోనాల కుండను వేపరెమ్మలు, పసుపు- కుంకుమలతో అలంకరించి దానిపై దీపం పెట్టి.. మహిళలు బోనాలను తలపై పెట్టుకొని ఆలయాలకు తీసుకెళ్తారు.

ఆ తర్వాత రంగం అనే వేడుక జరుగుతుంది. అమ్మవారు పూనిన భక్తురాలు భవిష్యవాణిని వినిపిస్తుంది.

ఆరు వందల ఏళ్ల కిందటి నుంచే తెలంగాణలో బోనాలు ప్రసిద్ధి చెందాయి. గోల్కొండను జయించిన కులీకుతుబ్‌షా కూడా ఈ సంప్రదాయాన్ని కొనసాగించారు.

ఆషాఢ మాసం ప్రతి ఆదివారం హైదరాబాద్‌లోని ఒక్కో ఆలయంలో బోనాల సందడి నెలకొంటుంది.

గోల్కొండ కోటలో వెలిసిన జగదాంబిక ఆలయంలో బోనాల పండుగ ప్రారంభమవుతుంది. గోల్కొండ బోనాలను చెలిమి బోనాలు అంటారు.

తర్వాత వారం సికింద్రాబాద్‌లోని ఉజ్జయిని మహాంకాళి అమ్మవారికి బోనం సమర్పిస్తారు. ఆ వారం సికింద్రాబాద్‌ అంతటా లష్కర్‌ బోనాలు జరుపుకొంటారు.

అనంతరం లాల్‌ దర్వజా, ధూల్‌పేట, బల్కంపేట, పాతబస్తీ, కొత్త బస్తీ అమ్మవారి ఆలయాల్లో బోనాల ఉత్సాహం కనిపిస్తుంది. నగరం తర్వాత జిల్లాలలోనూ బోనాల పండుగ నిర్వహిస్తారు

ఎదుర్కొళ్లు, ఫలహారపు బండ్లు, రంగం, సాగనంపు వంటి అంశాలతో ఈ బోనాల సందడి లాల్‌ దర్వాజా సింహవాహిని బోనాల ఉత్సవంతో పరిసమాప్తమవుతుంది.

ఆషాఢ మాసంలో వర్షాలతో రోగాలు విజృంభిస్తుంటాయి. ఈ సమయంలో పసుపు కలిపిన నీళ్లు, వేపాకులతో చల్లుతూ ఆలయానికి వెళ్లి బోనాలు సమర్పిస్తారు.

ఈ పనితో గ్రామాల్లో వ్యాధికారక క్రిముల నిర్మూలన జరుగుతుంది. అలాగే వ్యాధినిరోధక శక్తినిచ్చే ఆహారంపై అవగాహన పెంచుకోవడం ఈ ఉత్సవాల ఉద్దేశంగా చెబుతారు.